گچ کاری و اجرای نمای داخلی ساختمان از جمله مراحل پایانی ساخت و ساز به شمار می‌رود به همین دلیل از حساسیت بالایی برخوردار بوده و لازم است که تمام استانداردها و قوانین آن به درستی اجرا شود. یکی از رایج‌ترین مشکلاتی که در این مرحله در خانه‌های نوساز و قدیمی مشاهده می‌شود، ترک‌خوردگی گچ سقف و ترک‌خوردگی گچ دیوارها است. ترک بر داشتن گچ می‌تواند تأثیر زیادی در ظاهر و زیبایی ساختمان داشته باشد و لازم است که از راهکارهای مختلفی برای جلوگیری از آن استفاده کرد. در ادامه مطلب به بررسی علت ترک خوردن گچ سقف و دیوار و راه‌های جلوگیری از آن پرداخته می‌شود.
منظور از ترک‌خوردگی گچ چیست؟
زمانی که سطح دیوار یا سقف ساختمان با استفاده از یک لایه گچ پوشش داده شود، این لایه سطحی ابتدا به صورت یکدست و صاف می‌باشد اما ممکن است در اثر عوامل مختلفی دچار ترک شده به‌گونه‌ای که در قسمت‌های مختلف، این سطح یکپارچه به چند بخش مختلف تقسیم شود. ترک گچ می‌تواند انواع مختلفی همچون ترک‌های مویی، ترک‌های عمیق، ترک‌های مورب و ترک‌های شبکه‌ای داشته باشد و هر کدام از خصوصیات ویژگی‌های برخوردار بوده و در اثر عوامل مختلفی ایجاد می‌شوند.
عوامل و دلایل اصلی ترک خوردن گچ سقف یونولیت
گچ کاری یکی از رایج‌ترین و بهترین روش‌های اجرای نمای داخلی ساختمان بوده و از زیبایی و جذابیت بالایی برخوردار است اما ممکن است بر اثر عوامل مختلف سطح گچ دچار ترک شود. علت ترک خوردن گچ سقف می‌تواند مختلف باشد اما مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر می‌باشند:
متناسب نبودن درصد وزن آب و گچ
یکی از مهم‌ترین دلایل ترک خوردن گچ دیوار خصوصاً در ساختمان‌های نوساز، عدم تناسب درصد آب و گچ در زمان ساخت ملات گچ است. در اصل زمانی که میزان آب و گچ تناسب نداشته باشند بعد از انبساط حجم آب مصرف شده در ملات پر نمی‌شود و همین امر باعث می‌شود که گچ بعد از خشک شدن تقلیل پیدا کرده و دچار ترک‌خوردگی شود.
وجود بخار آب باقی مانده در لایه‌های گچی
دیگر علت ترک خوردن گچ دیوار که بیشتر در ساختمان‌های نوساز مشاهده می‌شود، باقی ماندن بخار آب در لایه‌های گچی است. زمانی که ملات گچ استفاده شده دارای ضخامت بیشتر از ۷ -۸ سانتی‌متر باشد و این لایه گچ در یک مرحله اجراشده باشد، سطح‌رویی گچ در اثر مجاورت با هوا به سرعت خشک شده و سطوح داخلی آن همچنان دارای رطوبت خواهد بود. به مرور زمان و با تبخیر آب موجود در این سطوح، ترک‌هایی در گچ ایجاد می‌شود که مسیر خروج بخار هوا را فراهم کند.
اجرای گچ کاری در هوای سرد
گچ کاری در هوای سرد نیز می‌تواند علت ترک خوردن گچ سقف و دیوار خصوصاً در ساختمان‌های نوساز باشد. چنانچه در فصل سرما و در دماهای پایین گچ کاری انجام شود، آب ملات گچ قبل از انبساط و سخت شدن گچ یخ میزند و فعل و انفعالات شیمیایی برای سخت شدن در ملات متوقف خواهد شد. بعد از آنکه یخ ذوب شد گچ فاسد شده و دیگر به انبساط خود ادامه نمی‌دهد. در نتیجه در سطح گچکاری شده ترک‌خوردگی مشاهده می‌شود.
حرکت ملات در لایه‌ها
یکی دیگر از دلایل اصلی ترک خوردن گچ دیوار حرکت نسبی اجزای مجاور سفت‌کاری ساختمان است. همچنین افت ملات در لایه‌های زیرین و گیرش سریع ملات از دیگر عواملی هستند که می‌توانند باعث ترک خوردن سطح گچکاری شده شوند. اگرچه این ترک‌ها معمولاً به صورت مویی بوده و خطری ایجاد نمی‌کنند اما می‌توانند از نظر ظاهری، چالش‌برانگیز باشند.
نشست ساختمان
نشست ساختمان می‌تواند علت ترک خوردن گچ سقف باشد. این مشکل معمولاً در ساختمان‌های کهنه و بافت قدیمی مشاهده می‌شود. در اصل این نوع ترک‌خوردگی ناشی از ترک‌های نامتقارن است که در مصالح و دیوار ساختمان ایجاد می‌شود و معمولاً دارای زاویه ۴۵ درجه نسبت به افق خواهند بود. این ترک‌ها در صورتی که مربوط به نشست‌های متقارن باشند، افقی خواهند بود.
جمع شدگی سیمان
استفاده از مصالحی مانند بتن که به مرور زمان تغییر شکل می‌دهند می‌توانند باعث بروز مشکلاتی همچون ترک‌خوردگی گچ شوند. در اصل زمانی که گچ بر روی بتن و سیمان استفاده شود، سیمان رطوبت گچ را به خود جذب می‌کند و بعد از آنکه این رطوبت خشک شود باعث ورم کردن و ترک خوردن گچ خواهد شد.
ارتعاش و انعطاف یونولیت‌ها
امروزه از یونولیت سقفی و یونولیت دیواری استفاده‌های متعددی می‌شود و چنانچه این مصالح دچار مشکلات مختلفی شوند، گچ سطح آن‌ها دچار ترک می‌شود. علت ترک خوردن گچ سقف یونولیت می‌تواند شامل مواردی همچون تحت فشار قرار گرفتن، تغییرات دما و رطوبت، وجود نقص و عیب در ظاهر و ساختار یونولیت، جابجایی و … باشد.
رابیتس کاری نادرست سطح زیر گچ
در بسیاری از پروژه‌های ساختمان به منظور اجرای راحت‌تر و سریع‌تر سقف‌ها از رابیتس ها استفاده می‌شود. علت ترک خوردن گچ روی رابیتس می‌تواند شامل اجرای نادرست رابیتس، ضخامت کم گچ روی رابیتس، ناتراز بودن سطح رابیتس و … باشد.
علاوه بر موارد گفته شده عوامل دیگری همچون وجود بخاری و تأسیسات گرمایشی و سرمایشی در مجاورت گچ، نشت آب و رطوبت، ضعیف بودن دیوارها، ارتعاشات و لرزش‌های سنگین و … نیز می‌توانند علت ترک خوردن گچ سقف و دیوار باشند.
راهکارهای جلوگیری از ترک خوردن گچ
همان‌طور که گفته شد عوامل و فاکتورهای متعددی می‌توانند زمینه‌ساز ترک‌خوردگی گچ روی دیوار و سقف باشند. برای جلوگیری از ترک خوردن گچ دیوار و جلوگیری از ترک خوردن گچ سقف می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- استفاده از گچ مخصوص یونولیت زمانی که از بلوک‌های یونولیتی در اجرای سقف استفاده می‌شود
- اجرای گچکاری در ایام گرم سال (بهار و تابستان)
- زیرسازی مناسب و حذف ناهمواری‌های سطح دیوار
- متناسب‌سازی حجم مواد سازنده ملات گچ (تناسب داشتن میزان آب و گچ)
- جلوگیری از نشتی اتصالات و سیستم‌های تأسیساتی
- استفاده از عایق حرارتی و توری سیمی در محل عبور دودکش‌ها و لوله‌های آب گرم برای جلوگیری از تأثیر گرما و حرارت آن روی گچکاری.
- اجرای لایه‌های آستر گچ و دادن فرصت کافی برای خشک شدن آن و سپس اجرای لایه رویی در آن.
- خودداری از ماله‌کشی زیاد
- استفاده از الیاف مخصوص در تهیه ملات گچ و …
جمع‌بندی نهایی
ترک‌خوردگی گچ یکی از مشکلات رایج در ساختمان‌سازی است که می‌تواند انواع مختلفی همچون ترک‌های مویی، ترک‌های عمیق، ترک‌های مورب و ترک‌های شبکه‌ای داشته باشد. متناسب نبودن درصد وزن آب و گچ، وجود بخار آب باقی مانده در لایه‌های گچی، اجرای گچ کاری در هوای سرد، حرکت ملات در لایه‌ها، نشست ساختمان، ارتعاش و انعطاف یونولیت‌ها، رابیتس کاری نادرست سطح زیر گچ و … از مهم‌ترین دلایل ترک‌خوردگی گچ هستند.
