یونولیت به عنوان یک ماده کاربردی شناخته می‌شود که به واسطه داشتن ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصربه‌فردی همچون وزن پایین، مقاومت در برابر رطوبت و خوردگی، مقاومت کششی و فشاری، طول عمر بالا، قابلیت بازیافت و … استفاده‌های متعددی در صنایع مختلف خصوصاً ساختمان‌سازی، بسته‌بندی و … دارد. یونولیت‌ها را می‌توان بر اساس پارامترهای مختلفی همچون اندازه و ابعاد، قابلیت اشتعال، دانسیته، مواد اولیه و … به انواع مختلفی تقسیم کرد. یونولیت‌های EPS و XPS از جمله پراستفاده‌ترین انواع یونولیت‌ها بوده که کاربردهای متعددی دارند.
این یونولیت‌ها می‌توانند شباهت‌ها و تفاوت‌های متعددی داشته باشند که در نهایت موجب تفاوت در کاربردهای آنها خواهد شد. در ادامه مطلب به بررسی تفاوت یونولیت EPS و XPS، ویژگی‌ها، مزایا و معایب هر کدام از آنها پرداخته خواهد شد.
آشنایی با یونولیت
یونولیت در حقیقت به یک ماده متخلخل سبک وزن و سیاه‌رنگ گفته می‌شود که از نوعی پلاستیک تولید شده با استایرن مونومر ساخته می‌شود. این ماده اولین بار در سال ۱۸۳۹ و به شکلی تصادفی توسط ادوارد سیمون کشف شد. این ماده امروزه با نام‌های دیگری همچون آکاسیف، استایروفوم، پلی استایرن انبساطی و… شناخته می‌شود. تولید یونولیت در سه مرحله پیش انبساط، تثبیت و شکل‌دهی انجام می‌شود و بیش از ۹۰ درصد آن از هوا تشکیل می‌شود به همین دلیل از وزن بسیار کمی برخوردار هستند.
از مهم‌ترین ویژگی‌های یونولیت‌ها می‌توان به مواردی همچون مقاومت عالی در برابر نفوذ آب و رطوبت، قابلیت بازیافت، مقاومت کششی و فشاری، وزن کم و حمل‌ونقل ساده، عایق عالی حرارت و رطوبت، عایق صوتی بودن، طول عمر بسیار بالا، امکان لمینت شدن با رزین اپوکسی و … اشاره کرد. مواد اولیه تشکیل‌دهنده یونولیت‌ها می‌توانند باهم تفاوت داشته باشند و هر کدام از آنها کاربردهای خاص خود را خواهند داشت. پلی استایرن معمولی (GPPS)، پلی استایرن انبساطی (EPS)، پلی استایرن مقاوم (HIPS) و پلی استایرن اکسترود شده (XPS) از مهم‌ترین مواد تشکیل یونولیت‌ها هستند.
یونولیت EPS چیست؟
EPS در حقیقت مخفف عبارت EXPANDED POLYSTYRENE است که به معنای پلی استایرن حجیم یا گسترده شده است. یونولیت‌های EPS به صورت برگه‌ای تولید می‌شوند و مهم‌ترین و اصلی‌ترین کاربرد آنها در صنعت بسته‌بندی است. می‌توان گفت یک تفاوت یونولیت EPS و XPS تنوع بالای یونولیت‌های EPS است چرا که این یونولیت‌ها می‌توانند در چگالی‌های مختلفی از ۵ تا ۴۰ تولید شوند. این نوع یونولیت‌ها از حجم بالایی برخوردار هستند و همین حجم بالا باعث افزایش کاربردهای آن شده است.
یونولیت XPS چیست؟
XPS مخفف عبارت Extruded Polystyrene بوده و همان‌گونه که از نام آن پیداست یک نوع فوم اکسترود شده پلی استایرن است. این یونولیت‌ها می‌توانند یک عایق حرارتی XPS عالی باشند و در مقایسه با یونولیت‌های EPS از ویژگی‌های بهتری برخورداراست و کاربردهای متعددی تری نیز دارد. این نوع یونولیت‌ها از زمان جنگ جهانی دوم تجاری‌سازی شده‌اند و تا امروزی نیز تحقیقات بر روی آنها ادامه دارد.
در حقیقت این نوع یونولیت‌ها مخلوطی از پلی استایرن معمولی (GPPS) و عوامل فوم کننده در یک فرایند اکستروژن هستند و به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردی خود جایگزین بسیار مناسبی برای پشم سنگ، پشم شیشه و یونولیت EPS هستند. از این نوع یونولیت‌ها بیشتر در سقف‌های کاذب، طراحی نور و نصب هالوژن‌ها استفاده می‌شود اما کاربردهای بسیار متعدد دیگری نیز دارد.
مهم ترین تفاوت یونولیت EPS و XPS
یونولیت‌های EPS و XPS از جمله رایج‌ترین و پراستفاده‌ترین انواع یونولیت هستند که تفاوت‌های متعددی باهم دارند. از مهم‌ترین تفاوت‌های این دو نوع یونولیت می‌توان به متفاوت بودن ضریب حرارتی آنها اشاره کرد. ضریب حرارتی یونولیت‌های XPS 25 درصد است و در مقایسه با یونولیت‌های EPS حدوداً سه دهم درصد کاهش پیدا کرده است. دیگر تفاوت یونولیت EPS و XPS را می‌توان در میزان عایق بودن آنها دانست چرا که یونولیت‌های XPS از قدرت عایق‌بندی بالاتری برخوردار هستند و در برابر آب و رطوبت مقاومت بسیار خوبی دارند. زمانی که یونولیت‌های XPS در معرض رطوبت و آب قرار می‌گیرند حجم آنها فقط سه دهم درصد افزایش پیدا می‌کند درحالی که یونولیت‌های EPS می‌توانند ۲ تا ۴ درصد افزایش حجم داشته باشند.
وقتی آب درون یک متریال نفوذ می‌کند، دو متغیر داریم و جذب و احتباس نفوذ رطوبت در مصالح ساختمانی گاهی اجتناب ناپذیر است. ارزیابی عملکرد متریال‌ها هنگام مواجهه با شرایط محیطی طولانی مدت، مهم است. مواد عایق باید در برابر نفوذ رطوبت مقاومت کنند، اما به همان اندازه قادر به نمایش پتانسیل خشک کردن برای حفظ تمامیت حرارتی بلند مدت باشند.
در اینجا جایی است که استفاده از دیوار پیش ساخته یونولیتی EPS از XPS برای طولانی مدت R-Value (کنترل وضعیت آب و هوای خانه یا ساختمان) بهتر است. هنگامی‌که این یونولیت ها در معرض شرایط تست ASTM C1512 قرار گرفت (روش استاندارد آزمایش برای مشخص کردن اثر قرار گرفتن در معرض چرخه محیطی بر عملکرد حرارتی محصولات عایق)، دیوار پیش ساخته یونولیتی EPS پتانسیل خشک کردن را در شرایط شدید دارد، در حالیکه یونولیت XPS پتانسیل خشک کردن را نشان نداد. در معرض شرایط مشابه پتانسیل خشک کردن عایق حرارتی برای حفظ مقاومت حرارتی (مقدار R) در شرایط ویژه، در بلند مدت بسیار مهم است.
توانایی تحمل فشار نیز از دیگر تفاوت‌های این دو نوع یونولیت است. یونولیت‌های EPS قادر هستند ۲۵ تا ۷۵ پوند فشار را تحمل کنند در حالی که یونولیت‌های XPS می‌توانند تا ۱۰۰ پوند فشار نیز تحمل کنند. یونولیت‌های XPS همچنین دارای بافتی خالی و تودرتو بوده و می‌توانند در صرفه‌جویی انرژی‌ها راندمان بسیار بهتری داشته باشند و در کاهش مصرف انرژی‌ها نقش ویژه‌ای داشته باشند. از نظر کاربرد نیز این یونولیت می‌توانند تفاوت‌هایی داشته باشند و همان‌گونه که گفته شد مهم‌ترین کاربرد یونولیت‌های EPS استفاده به عنوان یونولیت بسته بندی است.
معایب و مزایای یونولیت XPS و EPS
هر کدام از یونولیت‌های EPS و XPS می‌توانند مزیت‌ها و معایب خاص خود را داشته باشند و در صنایع مختلف مورد استفاده قرار بگیرند. از جمله مهم‌ترین مزیت‌های XPS می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یک عایق حرارتی و صوتی مناسب هستند.
- عایق عالی رطوبت هستند.
- از الاستیسیته بالایی برخوردارند.
- وزن بسیار کمی دارند.
- تنوع طرح بالایی دارند.
- حمل‌ونقل و نصب راحتی دارند
- مقرون‌به‌صرفه بوده و در کاهش هزینه‌ها مؤثر هستند.
یونولیت‌های EPS نیز همانند یونولیت‌های XPS از مزیت‌های متعددی برخوردار هستند که مهم‌ترین آنها شامل مواردی همچون قابلیت بازیافت، جلوگیری از رشد کپک و قارچ، دوام و مقاومت بالا، حمل‌ونقل آسان و … می‌باشند در حالی که معایبی همچون خراب شدن در معرض آفتاب و ذوب شدن در دماهای بالا نیز دارند. در مقاله دیگری با عنوان تفاوت یونولیت کندسوز و بسوز که در سایت مادفوم منتشر شده است که اطلاعات مفیدی در مورد تفاوت یونولیت‌های کندسوز و قابل اشتعال ارائه کرده است.
جمع‌بندی نهایی
امروزه انواع مختلفی یونولیت‌ها در صنایع مختلف استفاده می‌شوند و هر کدام از آنها دارای ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصربه‌فردی هستند. یونولیت‌های EPS و XPS از رایج‌ترین و پراستفاده‌ترین انواع یونولیت‌ها هستند که در صنایع مختلفی خصوصاً ساختمان‌سازی و بسته‌بندی کاربردهای متعددی دارند. تفاوت یونولیت EPS و XPS را می‌توان در میزان مقاومت فشاری، مقاومت در برابر رطوبت، تکنولوژی تولید، وزن و دانسیته، میزان ضریب حرارتی و … دانست و با توجه به تمامی این فاکتورها می‌توان گفت که یونولیت‌های XPS مزایای بیشتری داشته و از کاربردهای بیشتری نیز برخوردار است. در سایت مادفوم مقالات متعددی در مورد انواع یونولیت‌ها، کاربردها و ویژگی‌های آنها منتشر شده است که می‌تواند اطلاعات متعددی به خوانندگان بدهد.
