سقف به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین اجزای ساختمان شناخته می‌شود که وظیفه محافظت از سایر بخش‌ها و انتقال بارها را بر عهده دارد. با پیشرفت علوم و تکنولوژی‌های متعدد صنعت ساختمان‌سازی نیز پیشرفت قابل‌توجهی داشته و امروزه از انواع سقف‌ها استفاده می‌شود. سقف دال بتنی یکی از سقف‌های رایج و پراستفاده‌ای است که می‌تواند در انواع ساختمان‌ها به کار برود و خود به دو دسته دال بتنی یکطرفه و دال بتنی دوطرفه تقسیم می‌شود. در حقیقت دال یا اسلب به‌عنوان تراز طبقات استفاده می‌شود و وظیفه اصلی آن ساختن سطوح صاف در سقف و کف ساختمان است. در ادامه مطلب بررسی خواهد شد که دال بتنی چیست و دال‌های یکطرفه و دوطرفه چه تفاوت‌هایی با هم دارند.
ماهیت دال بتنی چیست؟
همان‌طور که گفته شد دال به نوعی از انواع سقف ساختمانی گفته می‌شود که به شکلی یکپارچه و از مصالحی همچون بتن و فولاد ساخته می‌شود و می‌توانند در سازه‌های مختلف، عرشه پل‌ها، کف سازی‌ها و … کاربرد داشته باشند. ضخامت دال‌ها به شکل قابل‌توجهی از طول و عرض آنها کمتر است. در اصل دال مؤلفه‌ای ساختاری است که مسطح بوده و به شکلی دوبعدی تولید می‌شود که نسبت به دو بعد دیگر خود ضخامت کمتری دارد. عملکرد دال‌ها به این گونه است که با خم شدن در یک یا دو جهت در سقف، کف و بام ساختمان می‌تواند بارها را منتقل کند. صفحات می‌توانند بر روی تیرهای اصلی یا تیرهای بتنی یکپارچه، دیوارها یا بر روی ستون‌ها اجرا شوند. بر اساس مقاومت مورد نیاز به دو نوع اصلی دال یکطرفه و دوطرفه تقسیم خواهند شد.
دال یک طرفه
برای اجرای سقف دال بتنی یکطرفه از روش قالب‌گیری استفاده می‌شود که شامل تثبیت قالب، نصب استحکامات و آرماتوربندی و بتن‌ریزی است. این دال‌ها بیشتر برای ارتفاع‌های ۳۶ متری و وزن زنده ۳ تا ۵ کیلو نیوتن بر مترمربع استفاده می‌شود. چنانچه برای اندازه‌های بزرگ‌تر به کار بروند میزان هزینه و انحنای آن نیز افزایش می‌یابد.
دال بتنی دوطرفه
دال دوطرفه نوعی از سقف‌های دال بتنی است که می‌تواند بار خود را به تمامی تیرهای پیرامونی منتقل کند. نسبت طول به عرض این دال‌ها کمتر از ۲ بوده و در زمان انتقال می‌توانند از دو جهت خم شوند. این دال‌ها در زمان تحمل فشار و نیرو شبیه بشقاب خواهند شد و ضخامت آنها با توجه به دهانه سقف می‌تواند از ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌متر متغیر باشد. می‌توان گفت که دال دوطرفه شباهت زیادی به دال یکطرفه روی سقف دارد اما نیاز به چهارچوب بیشتری دارد. چرا که از هر ۴ طرف حمایت می‌شود. دال روی تیر سقف برای دو طرف بین ۶ و ۹ متر و وزن زنده ۶۳ کیلو نیوتن بر مترمربع مناسب است.
تفاوت دال یک طرفه و دوطرفه
همان‌طور که گفته شد دال بتنی یکطرفه و دال بتنی دوطرفه می‌توانند شباهت‌های زیادی از نظر ساخت و اجرا داشته باشند اما این دال‌ها می‌توانند تفاوت‌های متعددی نیز داشته باشند که می‌تواند در کارایی و عملکرد آنها مؤثر باشد. از مهم‌ترین تفاوت‌های این دو نوع دال بتنی می‌توان موارد زیر را عنوان کرد:
- جهت قرار گرفتن آرماتورها در این دو نوع دال باهم متفاوت هستند. به صورتی که در دال بتنی یکطرفه فقط در جهت طولی نیاز به آرماتور خمشی وجود دارد. در حالی که در دال دوطرفه هم در جهت طولی و هم در جهت عرضی نیاز به آرماتور خمشی خواهد بود.
- در اجرای دال بتنی یکطرفه از فولاد کمتری استفاده می‌شود و همین امر باعث می‌شود که عمق بیشتری نسبت به دال دوطرفه داشته باشد.
- در دال یکطرفه دال بتنی بر روی دو لبه مقابل تکیه داده خواهند شد و باری که به آنها وارد می‌شود در راستای عمود به تیرهای تکیه‌گاه منتقل می‌شود. البته در بعضی از مواقع نیز دال یکطرفه بر روی چهار لبه تکیه داده می‌شود ولی نسبت طول به عرض چشمه دال بیشتر از ۲ می‌باشد که باعث می‌شود بخش بیشتری از بارهای وارده در امتداد دهانه کوتاه‌تر منتقل شود
- در دال دوطرفه، دال بتنی از چهار طرف بر روی تیرها تکیه خواهد داشت و نسبت طول به عرض چشمه آن کمتر از ۲ خواهد بود.
- از دال یکطرفه در ساختمان‌هایی استفاده می‌شود که تأثیر بارها بر عناصر سازه‌ای کم است. در حالی که دال دوطرفه در ساختمان‌هایی استفاده می‌شود تأثیر بارها بر عناصر سازه‌ای زیاد هستند.
- دال‌های بتنی یکطرفه می‌توانند برای دهانه‌های ۳.۶ متری اقتصادی باشند و استفاده از آنها در دهانه‌های بزرگ به‌صرفه نخواهند بود.
- شکل منحنی صفحه دال یکطرفه به شکل استوانه‌ای است در حالی که شکل منحنی دال دوطرفه تحت بارهای شدید شبیه به بشقاب خواهد بود.
روش و نحوه ساخت دال بتنی چیست؟
همانند اجرای سقف یوبوت ساخت دال بتنی نیز می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود. به صورت کلی دال‌های بتنی می‌توانند به دو شکل در محل و پیش‌ساخته تولید شوند. برای تولید دال‌های در محل از قالب‌هایی که خمیر بتن در آنها ریخته خواهد شد، استفاده می‌شود. قبل از بتن‌ریزی از میلگردهای فولادی برای تقویت آن استفاده خواهد شد و در نهایت میلگردها توسط بتن به صورت کامل پوشش داده می‌شوند. قالب‌های ساخت دال بتنی معمولاً از جنس فولاد، چوب یا پلاستیک هستند هرچند که در تعدادی از پروژه‌ها که کل ساختمان با دیوارهای پی یا آجر احاطه شده‌اند نیازی به قالب وجود ندارد.
دال‌های پیش‌ساخته نیز هزینه‌های کمتری خواهند داشت و از کیفیت بالاتری نیز برخوردارند و مهم‌ترین نکته در استفاده از این دال‌ها این است که تکیه‌گاه‌های دال در سازه باید ابعاد بسیار دقیقی داشته باشند تا بتوان دال‌های پیش‌ساخته را در مکان مناسب نصب کرد. امروزه به دلیل کم بودن قیمت تری دی پانل، عایق بودن صوت و حرارت، مقاومت در برابر فشار، کم بودن وزن و … استفاده از این پنل‌های پیش‌ساخته رواج بالایی پیدا کرده است و در دیوارها و سقف ساختمان‌ها به کار می‌روند.
انواع دال بتنی چیست؟
هرچند که دال‌های بتنی یکطرفه و دوطرفه رایج‌ترین و پراستفاده‌ترین نوع دال بتنی در صنعت ساختمانی هستند اما دال‌های بتنی دارای انواع مختلفی دیگری نیز هستند. هر کدام می‌توانند در پروژه‌های مختلف به کار رفته و ویژگی‌های منحصربه‌فردی داشته باشند. از جمله انواع دال‌های بتنی دیگر می‌توان به دال بتنی وافل، دال بتنی مجوف، دال بتنی حبابی، دال بتنی کامپوزیت یا عرشه فولادی، دال بتنی لانه زنبوری و … اشاره کرد که هر کدام از ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصربه‌فردی برخوردارند و می‌توانند در پروژه‌های مختلف استفاده شوند. به صورت کلی امروزه در صنعت ساختمان‌سازی می‌توان با خرید یونولیت دیواری، خرید مصالح پیش‌ساخته و مصالح مدرن می‌توان به افزایش طول عمر ساختمان، افزایش مقاومت، کاهش هزینه‌ها، افزایش سرعت ساخت‌وساز و … کمک کرد و پروژه‌های زیبا و جذابی را طراحی کرد و ساخت.
جمع‌بندی نهایی
در پاسخ به سؤال سقف دال بتنی چیست باید گفت این سقف‌ها در اصل نوعی سقف هستند که با استفاده از مصالحی همچون بتن و فولاد به شکلی مسطح و یکپارچه تولید می‌شوند و می‌توانند در انواع پروژه‌های ساختمان به کار بروند. دال بتنی انواع مختلفی دارد. رایج‌ترین آنها دال‌های یکطرفه و دوطرفه است که می‌توانند از نظر میزان فولاد مصرفی، جهت قرارگیری آرماتورها، شکل منحنی، نحوه اجرا و … باهم متفاوت بوده و کاربردهای مختلفی در ساختمان‌های متفاوت داشته باشند.
