صنعت ساختمان‌سازی همزمان با پیشرفت علم و تکنولوژی متحول شده و تمام قسمت های ساختمان بر اساس اصول، قواعد و استانداردهای بین‌المللی طراحی و ساخته می‌شود. پی و فونداسیون به عنوان یکی از اصلی‌ترین اجزای هر سازه شناخته می‌شود که به منظور انتقال نیرو از سازه به زمین استفاده می‌شود و برای اتصال چندین پی به همدیگر از یک جز کاربردی دیگر با نام شناژ استفاده می‌شود. در اصل شناژ می‌تواند به یکپارچه سازی قسمت‌های مختلف سازه کمک کرده و باعث استحکام بیشتر آن‌ها شود. در ادامه مطلب به بررسی کامل شناژ، انواع شناژ و نحوه اجرای آن‌ها پرداخته می‌شود.
شناژ چیست؟
شناژ در اصل یک واژه فرانسوی است که به معنی زنجیر کردن می‌باشد و به جزئی از ساختمان گفته می‌شود که پی‌های جدا از هم را به یکدیگر متصل می‌کند. شناژ می‌تواند نیروی حاصل از وزن سازه را به همه قسمت‌های زمین انتقال بدهد. بر اساس مقررات ملی ساختمان (مبحث نهم) حتماً باید از حرکت پی های سازه جلوگیری شود و رایج ترین و موثرترین روش برای این کار استفاده از شناژ است. شناژ با اتصال پی های منفرد باعث یکنواخت شدن و افزایش استحکام آن‌ها خواهد شد.
انواع شناژ
شناژ همانند مصالح ساختمانی دیگری همچون تری دی پنل می‌تواند بر اساس فاکتورهای مختلفی دسته‌بندی شود و انواع مختلفی داشته باشد. از نظر محل نصب، شناژها می‌توانند به دو دسته خارجی و داخلی تقسیم شوند. از نظر کاربرد نیز شناژ ها انواع مختلفی همچون شناژهای تقویتی، شناژهای اتصالی و شناژهای انتقالی دارند. رایج‌ترین دسته‌بندی شناژها براساس شکل و ساختار آن‌ها است که به ۴ دسته اصلی تقسیم می‌شوند.
-
شناژ عمودی
این نوع شناژ معمولاً در ساخت سازه های چند طبقه به کار رفته و در امتداد طول پی‌های عمودی متصل می‌شود. این شناژ از پایین به فونداسیون و از بالا به نوعی شناژ افقی متصل خواهد شد و برخلاف شناژهای افقی در همه ساختمان‌ها به کار نرفته و اصل مهمی در ساختمان‌سازی به شمار نمی‌رود. زمانی که از شناژ افقی در ساختمان استفاده شود از شناژ عمودی نیز برای اتصال آن‌ها استفاده خواهد شد. این نوع شناژ می‌تواند نقش ویژه‌ای در انتقال نیروهای وارد از زلزله و سایر عوامل و افزایش استحکام ساختمان داشته باشد. حداقل عرض شناژ عمودی، ۲۰ سانتی‌متر و حداکثر ۲۵ سانتی‌متر است و برای ساخت آن حداقل از ۴ شاخه میلگرد (از سایز ۱۲ نوع آجدار) استفاده می‌شود.
-
شناژ افقی
این نوع شناژ به منظور اتصال ستون‌های فونداسیون به کار می‌رود و می‌تواند نیرو و فشار وارده بر ساختمان را در تمام بخش‌های فونداسیون پخش کند. این شناژ به شکل ضربدری یا خرپا استفاده می‌شود و باید نیروی کششی به وجود آمده از وزن کل ساختمان و نیروی حاصل از ستون‌های عمودی فونداسیون را تحمل کند. حداقل عرض شناژ افقی ۳۵ سانتی‌متر و حداکثر ۶۰ سانتی‌متر خواهد بود و برای ساخت آن حداقل ۶ شاخه میلگرد ۱۰ (از نوع آجدار) به کار می‌رود. در مقاله‌ای تحت عنوان ورق یونولیت از سایت مادفوم به بررسی ویژگی‌ها و کاربردهای ورق‌های یونولیت پرداخته شده که مطالعه آن خالی از لطف نخواهد بود.
-
شناژ مورب
یکی دیگر از انواع شناژها شناژ مورب است که به منظور کلاف سازی بیشتر در محور هر دو پی تحتانی و فوقانی اجرا می‌شود. میلگردگذاری در شناژ مورب از پشت سازه تا پشت پی زیرین انجام شده و اتصالی اصولی جهت مهار‌سازی کلاف را به اجرا خواهد گذاشت. مراحل شناژبندی در این نوع شناژ همانند شناژهای عمودی و افقی می‌تواند به صورت یکپارچه یا مرحله‌ای باشد. این نوع شناژبندی برای افزایش استحکام و مقاومت سازه باید در کنار شناژ افقی به کار برود.
-
شناژ مخفی
شناژ مخفی یا tie beam در سقف تیرچه بلوک اجرا می‌شود و برای ساختمان‌هایی با دهانه بزرگ (بیشتر از ۴ متر) کاربرد دارد. این شناژ با فاصله دو متری اجرا شده و برای طراحی آن از دو میلگرد ۱۶ با فاصله ۱۰ سانتی‌متر، یکی در بالا و یکی در پایین مقطع استفاده می‌شود.
تفاوت شناژ و فونداسیون
فونداسیون و شناژ از جمله مهم‌ترین اجزای ساختمان به شمار می‌روند و نقش مؤثری در استحکام سازی دارند. این اجزا می‌توانند از نظر جنس، نحوه اجرا و وظایف متفاوت باشند. به صورت کلی مهم‌ترین تفاوت‌های شناژ و فونداسیون به شرح زیر هستند:
- شناژ برای اتصال پی‌ها و ایجاد یک شبکه یکپارچه به کار می‌رود درحالی‌که فونداسیون برای انتقال بارهای وارده از سازه به زمین را بر عهده دارد.
- معمولاً شناژ از جنس بتن مسلح است و فونداسیون از موادی همچون بتن، سنگ، خاک و … ساخته می‌شود.
- شناژ می‌تواند به صورت افقی، عمودی و مورب اجرا شود اما فونداسیون به صورت سطحی یا عمیق اجرا می‌شود.
- اجرای شناژ در مقایسه با فونداسیون هزینه‌های بیشتری نیاز دارد هرچند که این هزینه‌ها همچون قیمت یونولیت تحت تاثیر فاکتورهای مختلف قرار دارد.
مهم‌ترین نکات اجرای شناژ بندی
همان‌طور که گفته شد شناژها بر اساس فاکتورهای مختلفی دسته‌بندی شده و انواع مختلفی دارند و هر کدام از آن‌ها می‌توانند در سازه‌های مختلفی به کار بروند. از جمله مهم‌ترین نکات اجرای شناژبندی می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- فاصله بین شناژهای افقی باید ۴ متر باشد.
- فاصله بین شناژهای عمودی باید ۵ متر باشد.
- استفاده از لوله در میان انواع شناژها ممنوع است.
- مراحل انجام کلاف بندی و مصالح مورد استفاده در آن، باید توسط مهندس ناظر تایید شود.
- فضای داخلی شناژها باید به طور کامل با استفاده از بتن مناسب پر شود.
- مقدار بتن مورد نیاز باید توسط مهندس ناظر محاسبه و مشخص شود.
در چه صورت نباید از شناژ استفاده کرد؟
شناژ به عنوان یکی از اصلی‌ترین اجزای سازه شناخته می‌شود که در کنار یکپارچه‌سازی سایر اجزای سازه به افزایش استحکام و مقاومت بخش‌های مختلف کمک می‌کند و باید در تمامی ساختمان‌ها از آن استفاده کرد. البته استفاده از شناژ در تمامی ساختمان‌ها ضروری نیست و می‌توان از آن صرف نظر کرد. از مهم‌ترین مواردی که استفاده از شناژ ضرورتی ندارد می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- زمانی که حجم و ابعاد سازه کوچک باشد.
- خاک محل احداث سازه استحکام بالایی داشته باشد
- سازه در مناطق زلزله خیز نباشد.
- زمانی که زیر پی‌های منفرد از شمع استفاده شده و حرکت نسبی پی‌ها محدود شده باشد.
- زمانی که ستون‌های پدستال اجرا شده و با فشار خاک حرکت نسبی پی‌ها محدود شوند.
- در سازه‌های یک طبقه با دهانه بزرگ مانند ساختمان‌های صنعتی و سوله‌ها به‌شرط آن که عمق استقرار پی از مقاومت خوبی در برابر نیروهای جانبی برخوردار باشد.
شناژ جزئی از ساختمان است که پی‌های جدا از هم را به یکدیگر متصل می‌کند و می‌تواند نیروی حاصل از وزن سازه را به همه قسمت‌های زمین انتقال بدهد. شناژ بر اساس فاکتورهای مختلفی دسته‌بندی می‌شود و مهم‌ترین آن‌ها شامل شناژهای افقی، عمودی، مورب، مخفی، خارجی، داخلی، تقویتی، اتصالی و انتقالی هستند و هر کدام از آن‌ها می‌توانند در ساختمان‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
