رطوبت می‌تواند عامل تخریب و آسیب بسیاری از مواد، تجهیزات و سازه‌ها باشد به همین دلیل استفاده از روش‌های مختلف آب بندی برای جلوگیری از نفوذ آن اهمیت بالایی دارد. یکی از مواد و مصالحی که می‌تواند در برابر رطوبت و نفوذ آن دچار آسیب و مشکل شود بتن است. در حقیقت بتن ماده‌ای متخلخل است و رطوبت می‌تواند به راحتی به آن نفوذ کند و این نفوذ در فصل سرما می‌تواند باعث متلاشی شدن آن شود به همین دلیل لازم است که برای آب بندی آن از روش‌های مختلفی استفاده شود. در ادامه مطلب به بررسی کامل آب بندی، روش‌های آن و مزیت‌هایی که دارد پرداخته می‌شود.
آب بندی بتن چیست؟
همان‌طور که گفته شد بتن ماده‌ای متخلخل است و می‌تواند به مرور زمان رطوبت زیادی به خود جذب کند و اگر این رطوبت حاوی آلودگی‌ها و مواد شیمیایی باشد می‌تواند باعث تخریب بتن شود به همین دلیل باید از روش‌های ویژه‌ای برای جلوگیری از نفوذ رطوبت به بتن یا حرکت و انتقال آب به داخل بتن استفاده کرد و این روش‌ها تحت عنوان آب بندی بتن شناخته می‌شوند. آب بندی بتن به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که شامل نم بند و آب بند هستند. مواد نم بندی فقط در مجاورت آب و بدون فشار آب استفاده می‌شوند. آب بندی باعث می‌شود که این ماده غیرقابل نفوذ شده و در فصول سرد و یخبندان از سیکل یخبندان و ذوب در امان بماند و در نهایت دچار تورم، شکستگی و ترکیدگی نشود.
نحوه آب بندی
برای آب بندی کردن بتن می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. در روش اول می‌توان بتن را از طریق سطح خارجی آن آب بندی کرد. در روش دوم می‌توان از طریق سطح داخلی اقدام به آب بندی نمود و در روش سوم نیز می‌توان آب بندی بتن را از طریق ذرات بتن انجام داد. استفاده از روش سوم از سال ۱۹۸۰ تاکنون رواج بالایی داشته است و از افزودنی‌های کریستالی برای این منظور استفاده می‌شود. در حقیقت در این روش ذرات بتن می‌توانند مانع از عبور آب و رطوبت از جهات مختلف شوند. به صورت کلی روش‌های اصلی آب بندی به شرح زیر هستند:
سیستم آب بندی بتن به وسیله ورقه
این روش یکی از معمول‌ترین راه‌های آب بندی است هرچند که محدودیت‌های بسیار و هزینه بالایی دارد. ورقه‌های آب بندی در اصل به ورق‌هایی گفته می‌شوند که از مواد پلیمری، قیر و پلی‌اتیلن ساخته شده‌اند. ترکیب این مواد باعث می‌شود که ورق‌های آب بندی در برابر تغییرات دمایی کمتر دچار تغییر شکل و حساسیت شوند. ورقه‌های آب بندی از نزدیک شدن مواد و سموم شیمیایی خطرناک به بتن جلوگیری کرده و موجب افزایش مقاومت کششی، افزایش مقاومت در برابر خاک‌های اسیدی، انعطاف‌پذیری، خود ترمیمی و افزایش توانایی پیوند بتن خواهند شد. در مقاله‌ای تحت عنوان یونولیت دیواری از سایت مادفوم به بررسی کامل یونولیت‌های دیواری، ویژگی‌ها و کاربردهای آن‌ها پرداخته شده که می‌تواند اطلاعات مفیدی در اختیار خواننده قرار بدهد.
سیستم آب بندی بتن به روش پوسته‌های مایع
در این روش نیز می‌توان از موادی مانند اورتان، آسفالت پلیمریک و … استفاده کرده و با استفاده از یک قلمو سطح بتن را پوشش داد. این روش معمولاً برای آب بندی سطوح خارجی بتن‌ها به کار می‌رود هرچند که امروزه با پیشرفت تکنولوژی‌های مختلف می‌توان از آن برای آب بندی سطح داخلی بتن‌ها نیز استفاده نمود. میزان موفقیت‌آمیز بودن آب بندی توسط پوسته‌های مایع بستگی به ضخامت و نحوه‌ی وضع آن‌ها دارد و استفاده از این روش تنها زمانی کاربردی خواهد بود که استفاده از ورق‌های پیش‌ساخته میسر نباشد.
آب بندی بتن با استفاده از افزودنی‌های بتن
روش جدید و مدرن آب بندی استفاده از افزودنی‌های مختلف در مخلوط آن است. این افزودنی در حقیقت در زمان بتن‌ریزی به مخلوط بتن اضافه می‌شوند و باعث می‌شوند که خود بتن به یک مانع برای عبور آب تبدیل شود. این افزودنی‌ها می‌توانند انواع مختلفی همچون افزودنی‌های هوا دهنده بتن، افزودنی‌های دافع آب و افزودنی‌های کریستال داشته باشند. بتن‌هایی که با استفاده از این افزودنی‌ها ساخته می‌شوند همانند دیوارهای تری دی پانل مورد توجه قرار گرفته و استفاده‌های متعددی دارند.
اصول آب بندی در سازه‌های بتنی
همان‌طور که گفته شد آب بندی می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود و هرکدام از این روش‌ها می‌تواند مزیت‌ها و ایرادات خاص خود را داشته باشد. به صورت کلی آب بندی در سازه‌های مختلف بتنی باید بر اساس اصول خاصی انجام شود که به شرح زیر می‌باشند:
- آب بندی اولیه به روشی گفته می‌شود که در آن بتن در حین تولید و ساخت آب بندی می‌شود. این روش می‌تواند از نظر کارایی، صرفه اقتصادی و … بهترین روش باشد.
- آب بندی ثانویه نیز روشی است که بعد از تولید بتن انجام می‌شود و اساس آن آب بندی غشایی است که می‌تواند با مواد مختلفی انجام شود.
تفاوت نم بندی و آب بندی چیست؟
نم بندی و آب بندی هر دو به منظور کاهش نفوذ رطوبت و مایعات به داخل بافت متخلخل بتن انجام می‌شوند اما میزان نفوذ مایعات در هر کدام از آن‌ها متفاوت خواهد بود چرا که میزان نفوذ مایعات در بتن در شرایط فشار صفر یا هیدرواستاتیک مثبت و منفی متفاوت است و این می‌تواند مهم ترین و اصلی‌ترین تفاوت روش‌های نم بندی و آب بندی برای بتن باشد. در حقیقت میزان نفوذ رطوبت و آب به داخل بتن را نمی‌توان به صورت دقیق مشخص کرد هرچند که از روش‌هایی همچون غوطه‌ور کردن نمونه بتنی در آب و اندازه‌گیری وزن آن قبل و بعد و … برای این منظور استفاده می‌شود.
روش غوطه‌وری از دقت بالایی برخوردار نیست و می‌توان برای محاسبه دقیق‌تر میزان نفوذ رطوبت نمونه بتن را جلوی فشار آب قرار داد تا زمانی که رطوبت از سطح دیگر بتن نمایان شود. در این حالت دو پارامتر زمان و فشار بیانگر نفوذ بتن خواهند بود. البته از روش‌های دیگری همچون بررسی جریان آب با فشار ثابت برای محاسبه میزان نفوذ آب در بتن استفاده می‌شود که در این روش جریان آب با فشار ثابت به نمونه اعمال می‌شود. رسیدن جریان آب به مقدار ثابت و استفاده از قانون دارسی، میزان نفوذپذیری بتن را تعیین می‌کند.
در کل نم‌بندی اقدامی برای جلوگیری از مرطوب شدن سطح بتن بوده و استفاده از مواد چرب‌کننده، سطح بتن را آب‌گریز کرده و از نفوذ مویینه آب جلوگیری خواهد کرد در حالی که آب‌بندی بتن به منظور کاهش نفوذ آب در آن است و می‌توان از موادی همچون دوده سیلیسی، چسب بتن یا سایر رزین‌های پلیمری و … برای بستن منافذ بتن استفاده کرد. در مقاله‌ای تحت عنوان فوم سقفی از سایت مادفوم به بررسی کامل این ماده پلیمری، ویژگی‌ها و کاربردهای آن پرداخته شده و مطالعه آن خالی از لطف نیست.
